Với người dân xã Cổ Đạm, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh danh tướng Nguyễn Xí là hình ảnh hào hùng, khí phách, hiển linh. Danh tướng Nguyễn Xí (chữ Hán: 阮熾; 1397-1465) là công thần khai quốc nhà Hậu Lê trong lịch sử Việt Nam, sinh ra ở xã Nghi Hợp, huyện Nghi Lộc, Nghệ An, gốc người làng Cương Gián, huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh, Việt Nam, tên của ông còn được đặt cho một số con đường ở Hà Tĩnh, thủ đô Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và một số địa phương khác. Danh tướng Nguyễn Xí là người có công lớn trong việc tham gia khởi nghĩa Lam Sơn do Bình Định Vương Lê Lợi phát động năm 1418; Tháng 8.1426 có công đại phá Vương Thông của nhà Minh ở Tốt Động; Tháng 2.1427 lập thành tích vượt ngục ở Đông Quan; Danh tướng Nguyễn Xí là công thần 4 đời vua thời Hậu Lê. Năm 1465, Nguyễn Xí qua đời, thọ 69 tuổi, được truy tặng làm thái sư, thụỵ là Nghĩa Vũ.Theo Đại Việt thông sử, ông có 16 người con trai và 8 người con gái. Con cháu Nguyễn Xí về sau theo giúp nhà Lê trung hưng.

Đền Hàng Tổng Cổ Đạm là tên gọi nơi thờ tự danh tướng Nguyễn Xí tọa lạc trên một cánh đồng Cổ Đạm, phía trước là dãy Hồng Lĩnh hùng vĩ, trữ tình. Đền đã được người dân Cổ Đạm trùng tu nhiều lần. Theo ông Nguyễn Hải Sơn, Trưởng ban Bảo tồn Di tích Lịch sử Đền Hàng Tổng Cổ Đạm và ông Nguyễn Văn Bằng Trưởng ban Trùng tu Di tích Đền Hàng Tổng Cổ Đạm thì năm 2009 (Kỷ Sửu) tòa Trung của Đền Hàng Tổng Cổ Đạm đã được trùng tu rất khang trang, uy nghi với sự đóng góp kinh phí của bà con ở Cổ Đạm và các vùng miền lân cận đang sinh sống tại quê nhà hay đang đi làm ăn xa trong, ngoài nước. Được biết hiện nay Ban Bảo Tồn Di tích Lịch Sử và Ban Trùng tu Di tích Đền Hàng Tổng đang tiếp tục mong muốn sự đóng góp kinh phí của các cơ quan đoàn thể, doanh nghiệp, bà con, đạo hữu, các nhà hảo tâm trong nước và ở hải ngoại nhằm trùng tu tòa Hạ của Đền Hàng Tổng Cổ Đạm để Đền Hàng Tổng Cổ Đạm trở lại nguyên trạng như xưa, thể hiện trọn vẹn tâm nguyện của con dân Cổ Đạm nói riêng và của cả nước nói chung hướng về công đức lớn lao của bậc tiền nhân Nguyễn Xí.

Hằng năm cứ vào ngày 30.10 âm lịch, tại Đền Hàng Tổng Cổ Đạm cũng diễn ra lễ giỗ danh tướng Nguyễn Xí rất trọng thể với sự tham gia của đông đảo bà con Cương Giáng, Hoa Liên, Cổ Đạm và các vùng miền khác trên đất nước.

.

Toàn cảnh Đền Hàng Tổng Cổ Đạm

.

Ông Nguyễn Văn Bằng, Trưởng ban Trùng tu Di tích Đền Hàng Tổng Cổ Đạm tại tòa Thượng của Đền.

.

Ảnh chụp tại tòa Thượng của Đền

.

Ảnh chụp tại tòa Trung của Đền.

.

Ảnh chụp tại tòa Trung của Đền.

.

.

Ông Nguyễn Văn Bằng & Que Vo với cảnh núi Hồng Lĩnh

.

Chụp hình lưu niệm trước khi rời Đền Hàng Tổng Cổ Đạm (8.5.2011)