VÕ QUÊ, NGƯỜI GIỮ HỒN CA HUẾ

VÕ QUÊ, NGƯỜI GIỮ HỒN CA HUẾ - Tô Nhuận Vỹ

Details: Published Date; Written by Võ Quê; Hits: 4434

Tôi xin phép lấy tên một phim tài liệu nổi tiếng của Đài Phát thanh – Truyền hình Thừa thiên Huế đặt cho bài viết này,bởi khó có cụm từ nào chỉ 5 chữ mà nói được cái hồn và công sức của Võ Quê gần cả cuộc đời đời dành cho ca Huế. Mới viết dòng đầu tiên, trước mắt tôi lập hiện hiện lên hình Võ Quê tại Hội thảo văn học hè 2016 của Viện William Joiner – Đại học Massachusett, Boston, Hoa kỳ. Thành lập từ 1991, Trung tâm

William Joiner ( William Joiner Centre- WJC), nay là Viện William Joiner (William Joiner Institute - WJI), là tổ chức của các cựu chiến binh Mỹ đã tham chiến ở Việt nam nhưng phản đối cuộc chiến tranh này và đã hiện hữu, liên tục có nhiều hoạt động hỗ trợ Việt Nam,là tổ chức Mỹ sớm nhất,kiên trì nhất có quan hệ ngày càng mật thiết,hữu ích đối với Hội Nhà văn Việt Nam. Từ ngày thành lập đến nay,Trung tâm (Viện) liên tục tổ chức các Hội thảo văn học mùa hè của nhiều dân Mỹ yêu và quan tâm đến văn học,tổ chức giao lưu,thăm viếng giữa các nhà văn, nhà thơ Mỹ ,Việt. Trong cuộc hội thảo mùa hè 2016, tôi tận hưởng hạnh phúc làm gạch nối và người giới thiệu về diễn giả để Võ Quê có 2 cuộc diễn thuyết tại đây,trong đó có buổi giới thiệu đặc biệt về nghệ thuật Ca Huế. Trước cuộc giới thiệu Ca Huế,Võ Quê giới thiệu tập thơ song ngữ Việt-Anh gồm 10 bài thơ lục bát về Côn đảo của Võ Quê, bài viết tuyệt hay của nhà thơ Fred Marchant về Võ Quê và cuộc chiến Việt Nam cùng chiến trường Quảng Trị đã thay đổi cuộc đời anh, bài giới thiệu của tôi, các bản dịch của nhà thơ Nguyễn Bá Chung, giáo sư của WJC-WJI, và của Tô Diệu Linh. Có mặt đầy đủ nổi Fred, Chung, Tôi và Quền tạo phòng sôi sục lạ thường. Lạ thường,bởi chính Võ Quê, cách nay đã 21 năm,được đưa phi đoàn Huế của Hội VHNT Bình Trị Thiên (Diệu Linh làm phiên dịch) qua tham gia Liên hoan dân ca toàn Mỹ tại thành phố Lowell và ghé thăm Boston, còn tôi (cùng Phạm Tiến Duật, Nguyễn Quang Thiều, Trần Đăng Khoa) đã có mặt tại hội trường này từ năm 1994.

Tôi phải dùng từ “đặc biệt” cho buổi giới thiệu nghệ thuật Ca Huế là bởi “toàn bộ”ca sĩ, nhạc công ,tài liệu… của tất cả bài nói và các tiết mục Hò, ca Nam bình, hát Chầu văn, ca Tương tư khúc… trong gần 2 giờ chỉ “mình trần thân trụi” Võ Quê! Ngoài ra còn có một số bức ảnh ca Huế được Ban tổ chức tận dụng để hoàn thành bảng đen để gửi sở hữu. Nhưng cả trăm nhà thơ nhà văn, nghiên sư, người yêu văn học…nhiều nơi trên nước Mỹ về dự cuộc sinh hoạt mùa hè này đã quá ngạc nhiên, quá thú vị vì bất ngờ được thưởng thức một buổi trình diễn nghệ thuật độc đáo , hấp dẫn và tuyệt vời như thế. Nhiều người đã nói lên là chưa bao giờ họ được xem, được nghe một chương trình nghệ thuật hấp dẫn như vậy! Cũng phải nói thêm,nhà thơ Nguyễn Bá Chung đã quá thân tình với chúng tôi, đã quá hiều Huế và ca Huế, nên lời dịch của anh lại quá gan bạch nữa.

Tôi mới cầm trên tay tập thảo Bút ký chân dung KHỔ LUYỆN VÀ TÀI HOA của Võ Quê là lập tức nhớ ngay “vụ” hè 2016 là vì rứa!

Với Võ Quê, luôn tình văn nghệ không phai, nên tất bật rứa, rộn rứa, thoắt Bắc, thoắt Nam, thoắt Đông thoắt Tây, mà vẫn có cả tập chân dung trên 50 nghệ sĩ Ca Huế, Ca kịch Huế từ đã từng đến nay. Từ cụ Ưng Bình, cụ Bửu Lộc, cụ Nguyễn Hữu Ba, cụ Ngọc Yến, cụ Văn Lang… đến các mệ Mộng Điệp, mệ Kim Oanh, mệ Minh Mẫn, mệ Thanh Hương… cho đến Hồng Tuyết, Thanh Tâm, Diệu Liên , Minh Tâm, Hồng Tuyết, Kim Vàng Ngọc Bình, Lệ Hoa, Thu Hằng, Kiều Oanh, Ái Hoa,… kể miễn cưỡng. Quá khứ quê hương!

Nhớ “những ngày một hai” sau giải phóng,ca Huế chưa được ai “để mắt”, Quê đã lọc mọ cùng đến mấy anh chị em gan mỏng xây dựng. Mà không chỉ ca Huế. Lúc đó Quan họ, Chèo ngoài Bắc cũng còn lạnh nhạt. Phục vụ anh em vô địch Hội Văn nghệ Hà Bắc, Thái Bình, Bình Trị Thiên chúng tôi, nghĩ ra một chương trình giao lưu để khuyên phần động… phong trào: mời các nhóm Quan họ, Chèo ngoài đó vô Huế biểu diễn và một nhóm ca Huế ra diễn ở Hà Nội, Thái Bình, Quảng Ninh! Cuộc chạy đua này có tiếng vang đáng kể. Và tiếp theo đó, nhóm ca Huế của Hội Văn Nghệ do Võ quê dẫn đầu qua Mỹ tham dự liên hoan dân ca quốc tế ở Lowell, là đoàn văn nghệ khởi động TIÊN của Việt Nam đến Mỹ, ngay cả khi Mỹ chưa bãi bỏ lệnh cấm vận động Việt Nam, đã gây tiếng vang lớn, cùng ngạc nhiên của giới văn hóa, văn nghệ trong tỉnh và trong nước (nhất là khi biết chúng tôi đã trực tiếp liên hệ qua Giáo sư, tiến sĩ, nhạc sĩ Nguyễn Thuyết Phong , qua WJC, với nhà tài trợ và ban tổ chức ở Mỹ và làm thủ tục cho phép xuất cảnh với Trung Quốc, trước khi… Tỉnh biết!). Sau đó là nhiều cuộc xuất ngoại khác đi Hồng Kông, Đài Loan, Hàn Quốc… của các đoàn, nhóm ca Huế, đều làm Võ Quê dẫn đầu.

Từ những ngày đó, gần như bất cứ ai đến Huế, bất cứ nghị viện nào… nếu muốn tìm hiểu văn hóa Huế ,đều tìm Câu lạc bộ Ca Huế do Võ Quê phụ trách và chính anh hướng dẫn chương trình. Thuyền ca Huế, từ chỉ có vài ba chiếc nhẫn, và nhóm của Võ Quê thân tình với thuyền anh Đới, anh Chung đã tăng tốc hưng hàng giai điệu rồi đến hàng trăm thuyền! Nhưng ca Huế trên thuyền ,đã vô hô hô, với cách chạy xốc như vậy đã bộc lộ hạn chế: những giai điệu ca khó, bài bản lớn không có người diễn, không phải đất diễn. Võ Quê quyết định thay đổi : Lên bờ! Lên bờ, mượn phòng lập phòng Ca Huế. 5 năm qua, Phòng thính đã được định hình tại Bảo tàng Văn hóa Huế.

Những anh chị em tâm huyết, những nghệ sĩ, nghệ nhân tâm Huyết hỗ trợ quyết định của Võ Quê .Cùng vận động,góp nhỏ công của hoặc “diễn miễn phí” vào tối thứ Ba hàng tuần.Tiếng lành đồng xa, tri âm tri kỷ,du khách cả Tây cả Ta, hôm nay cũng chật hẹp phòng! Diễn viên, không chỉ các Mệ, các đàn Anh đàn Chị, mà càng ngày càng đông vui các em, các cháu trẻ măng! Có hôm nay nhìn các cháu chưa tới mười tuổi khăn mũ mão “nghệ sĩ” như bị hớp hồn trong từng nhịp ca xưa, tôi bất ứa nước mắt. Tương lai trường tồn tại văn hóa dân tộc ở đây đừng mơ nữa!

Và câu lạc bộ ca Huế Phòng thính đã vào tận trường học, vô khoa Ung Bướu bệnh viện Trung ương Huế, vô các Trung tâm bảo trợ xã hội, vô chùa, nhà thờ…. Giao lưu với các câu lạc bộ dân ca các nước tại Hội An, Nam Phước, Tam Kỳ Quảng Nam, Hà Nội…! Đi mô cũng hết lòng, cũng hết mình. Như Võ Quê.Như ngọn lửa yêu tha thiết bị khí cụ của quê hương mà Anh đã giữ tuổi đời trong trái tim đầy ắp yêu thương của mình.

Tô Nhuận Vỹ