NGHỆ NHÂN ƯU TÚ NGUYỄN VÂN NGƯỜI KẾ THỪA VÀ PHÁT HUY NHỊP TRỐNG ĐIỆU ĐÀN ĐÃ RA ĐI – Võ Quê

Details

Published Date

Written by Võ Quê

Hits: 233

NGHỆ NHÂN ƯU TÚ NGUYỄN VÂN NGƯỜI KẾ THỪA VÀ PHÁT HUY NHỊP TRỐNG ĐIỆU ĐÀN ĐÃ RA ĐI – Võ Quê

     Nghệ nhân Nguyễn Đình Vân sinh ngày 23.12.1958 tại Phường Phú Hòa, thành phố Huế. Thân sinh của Nguyễn Đình Vân là nghệ nhân Nguyễn Kế, quê quán ở Kim Đôi, Quảng Điền, là một nhạc sĩ tài danh với ngón đàn tỳ bà điêu luyện; đã có nhiều cồng hiến lớn trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy nhã nhạc, nghệ thuật đàn và ca Huế.

     Được sinh ra và lớn lên trong một gia đình có truyền thống âm nhạc dân tộc, từ những năm 12, 13 tuổi Nguyễn Đình Vân đã được người cha thân yêu dạy theo lối chân truyền các loại đàn nguyệt tỳ bà, nhị với những bài bản lớn thuộc bộ môn ca Huế. Trong thời gian này, ở nhà cũng thường tổ chức nhiều chương trình Ca Huế thính phòng nên từ nhỏ Nguyễn Đình Vân đã thuộc lòng được nhiều giọng ca của các nghệ sĩ Vân Phi, Minh Mẫn, Thanh Hương, Quế Trân… và đã chú ý lắng nghe, học tập ngón đàn các bậc thầy bạn của thân sinh như Tôn Thất Toàn, Trần Kích, Nguyễn Văn Tân…

     Đến năm 14 tuổi, Nguyễn Đình Vân vào học đàn ở Ban nhạc chánh, đoàn Ba Vũ. Đây là thời điểm mà Nguyễn Đình Vân phải nỗ lực học tập với tinh thần khổ luyện. Thầy Nguyễn Ngọc Phụng đã rất tâm huyết, tận tụy để truyền dạy nghệ thuật đánh trống cho Nguyễn Đình Vân. Hình ảnh đôn hậu mà nghiêm nghị và rất có lòng đối với học trò của thầy Nguyễn Ngọc Phụng còn sống động trong tâm hồn tình cảm Nguyễn Vân mỗi khi nhớ, nhắc đến tên thầy. Từ năm 17 tuổi, khi đã tiếp thu được tương đối tốt các ngón đàn dân tộc Nguyễn Vân được cha cho đi tham dự các lễ hội trai đàn, chẩn tế ở các chùa, đình, nhà thờ họ các đêm Ca Huế thính phòng tại các tư dinh, tư thất, trên thuyền sông Hương và trên nhiều miền đất nước. Những người bạn diễn đồng thời của Nguyễn Đình Vân như Trần Thảo, Quý Cát, Lệ Hoa… đã đánh giá cao nghệ thuật biểu diễn đàn nguyệt và trống của Nguyễn Đình Vân.

     Với bản tính thầm lặng, ít nói nên hình như bao nhiêu điều rung cảm muốn bày tỏ cùng cuộc đời của Nguyễn Đình Vân được thể hiện trọn vẹn trong cung đàn, nhịp trống. Giai đoạn cùng cha đi “hành nghề” nhiều nơi đã giúp Nguyễn Đình Vân đã có nhiều cơ hội thực tế, nắm bắt học hỏi các bí quyết thành công của các nghệ nhân bậc thầy, của đồng môn, đồng nghiệp. Từ năm 1996, khi chính phủ Nhật Bản có chương trình tài trợ nhằm phục hồi, phát huy những giá trị kiệt tác Nhã nhạc cung đình triều Nguyễn, Trường Đại học Nghệ thuật Huế đã mời nhiều nghệ nhân vào giảng dạy tại trường Nguyễn Đình Vân và thân sinh là hai trong số người dự khóa giảng dạy Nhã nhạc đầu tiên.

     Việc truyền dạy âm nhạc truyền thống cho thế hệ trẻ trong giai đoạn này cũng có nhiều khó khăn nhất định. Nhưng Nguyễn Đình Vân cùng các nghệ nhân khác đã cố gắng để thuyết phục các em say mê học tập, rèn luyện loại hình nghệ thuật cao cấp, khó, nhưng có một giá trị văn hóa lâu đời của cha ông. Cũng như nghệ nhân Trần Thảo, Nguyễn Đình Vân đã dành nhiều thời gian để sưu tầm, chỉnh lý, biên soạn các tài liệu, giáo trình phục vụ công tác giảng dạy của nhà trường. Thế hệ của Nguyễn Vân, Trần Thảo, Quý Cát, Lệ Hoa… có một điều kiện thuận lợi là bộ môn Ca Huế, nhã nhạc cung đình đã được Đảng, Nhà nước quan tâm phát triển từ sau 1975. Cho nên dù tuổi đời chưa cao nhưng tay nghề của họ tương đối vững vàng vì có nhiều dịp sử dụng các nhạc cụ trong môi trường Ca Huế, Nhã nhạc cung đình Huế ngày càng có nhiều đất diễn. Nguyễn Đình Vân đã biểu diễn thuần thục, điêu luyện các loại nhạc Tuồng, nhạc Ca Huế, Nhã nhạc, nhạc Phật giáo (Kinh, tán, tụng…)

     Cuối năm 1977, Nguyễn Đình Vân đã cùng một số nhạc hữu, nhà sư Huế tham dự Liên hoan Âm nhạc Tôn giáo Quốc tế do đài quốc tế RFI (Pháp) tổ chức trực tiếp truyền thanh trên toàn Châu Âu, Châu Á, Châu Đại Dương. Riêng âm nhạc tôn giáo của Châu Á chỉ có Tây Tạng (Lạc Ma) và Việt Nam có nhạc Phật Huế, đại diện âm nhạc nghi lễ Phật giáo cho cả nước.

     Tiếp theo chuyến đi đầy ấn tượng ở Pháp trên, Nguyễn Đình Vân đã được lưu diễn tại Pháp, Thụy Sĩ (9.1945); tại Hàn Quốc (1997); tham dự Festival de L’imagiaire (Liên hoa trí tưởng tượng) do Nhà Văn hóa Thế giới (Maison des Cultures du Monde) tổ chức (1988). Tháng 9.1995 Nguyễn Đình Vân cùng đồng nghiệp dự chương trình thu thanh trực tiếp chương trình Nhã nhạc cung đình, Ca Huế và đã được giới chuyên môn, nghiên cứu âm nhạc dân tộc đánh giá cao. Nguyễn Đình Vân còn tiếp tục biểu diễn ở nước ngoài như Pháp (1999); Hà Lan, Vương Quốc Bỉ (2000); Tuần lễ âm nhạc Việt Nam tại Paris, Pháp (2001); Tuần lễ văn hóa Việt Nam tại Luxembourg (2002); Phi Luật Tân (2002)…

     Qua các chuyến lưu diễn quốc tế, Nguyễn Đình Vân có nhiều niềm vui lớn vì đã góp phần giới thiệu, truyền bá các giá trị phi vật thể của Huế mình; đồng thời có điều kiện để giao lưu, học tập các phương pháp biểu diễn, công tác bảo tồn và gìn giữ vốn quí nghệ thuật dân tộc. Từ thực tiễn cuộc sống, từ những cống hiến nghệ thuật của mình Nguyễn Vân đang lặng thầm mong muốn làm sao để Nhã nhạc cung đình, Ca Huế mãi mãi được trân trọng trong lòng đất nước.

     Năm 2003 khi được tin Nhã nhạc cung đình Huế được UNESCO công nhận là Kiệt tác truyền khẩu phi vật thể và phi vật thể nhân loại, nghệ nhân Nguyễn Đình Vân tâm sự: “Vân không có niềm vui nào lớn hơn là việc thế giới công nhận Nhã nhạc cung đình triều Nguyễn là kiệt tác di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại. Cha ông mình đã để lại vốn quí dân tộc, chắc chắn thế hệ đời sau phải cố công gìn giữ và phát triển”.

      Năm 2014 nghệ nhân Nguyễn Đình Vân là một trong 37 nghệ nhân được Ủy Ban nhân Dân Thừa Thiên Huế vinh danh trong khuôn khổ Fesstival Huế 2014.

     Những năm gần đây, dù sức khỏe không được tốt, nghệ nhân Nguyễn Đình Vân vẫn tích cực tham gia biểu diễn nhiều nơi cùng các nhạc hữu.   Năm 2019, nghệ nhân Nguyễn Đình Vân được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân ưu tú. Đây là một vinh dự lớn lao, quý báu đối với một người con được sinh ra và lớn lên trong một gia đình Huế có truyền thống âm nhạc dân tộc.

    Lúc 4 giờ 15 phút ngày 28.10.2024, nghệ nhân ưu tú Nguyễn Đình Vân đã từ bỏ cuộc chơi trần thế sau một thời gian dài lâm trọng bệnh trong niềm tiếc thương vô hạn của gia đình, nhạc hữu, tri âm và những người yêu quý Nhã nhạc, Ca Huế.