VÕ QUÊ, NGƯỜI GIỮ HỒN CA HUẾ - Tô Nhuận Vỹ

Details

Published Date

Written by Võ Quê

Hits: 4031

     Tôi xin phép lấy tên một phim tài liệu nổi tiếng của Đài Phát thanh – Truyền hình Thừa thiên Huế đặt cho bài viết này,bởi khó có cụm từ nào chỉ 5 chữ mà nói được cái hồn và công sức của Võ Quê gần cả cuộc đời dành cho ca Huế. Mới viết dòng đầu tiên,trước mắt tôi lập tức hiện lên hình ảnh Võ Quê tại Hội thảo văn học hè 2016 của Viện William Joiner – Đại học Massachusett, Boston, Hoa kỳ. Thành lập từ 1991, Trung tâm

William Joiner ( William Joiner Centre- WJC), nay là Viện William Joiner (William Joiner Institute - WJI), là tổ chức của các cựu chiến binh Mỹ đã tham chiến ở Việt nam nhưng phản đối cuộc chiến tranh này và đã kiên trì,liên tục có nhiều hoạt động ủng hộ Việt nam,là tổ chức Mỹ sớm nhất,kiên trì nhất có quan hệ ngày càng mật thiết,hữu ích đối với Hội Nhà văn Việt nam. Từ ngày thành lập đến nay,Trung tâm (Viện) lien tục tổ chức các Hội thảo văn học hè của nhiều công dân Mỹ yêu và quan tâm đến văn học,tổ chức giao lưu,thăm viếng giữa các nhà văn, nhà thơ Mỹ,Việt. Trong cuộc Hội thảo hè 2016,tôi hân hạnh làm gạch nối và người giới thiệu về diễn giả để Võ Quê có 2 cuộc diễn thuyết tại đây,trong đó có buổi giới thiệu đặc biệt về nghệ thuật Ca Huế. Trước cuộc giới thiệu Ca Huế,Võ Quê giới thiệu tập thơ song ngữ Việt-Anh gồm 10 bài thơ lục bát về Côn đảo của Võ Quê, bài viết tuyệt hay của nhà thơ Fred Marchant về Võ Quê và cuộc chiến Việt nam cùng chiến trường Quảng Trị đã thay đổi cuộc đời anh, bài giới thiệu của tôi, các bản dịch của nhà thơ Nguyễn Bá Chung,giáo sư của WJC-WJI,và của Tô Diệu Linh. Có mặt đầy đủ Fred, Chung, Tôi và Quê khiến khán phòng sôi nổi lạ thường. Lạ thường,bởi chính Võ Quê,cách nay đã 21 năm,đã đưa đoàn ca Huế của Hội VHNT Bình Trị Thiên (Diệu Linh làm phiên dịch) qua tham gia Liên hoan dân ca toàn nước Mỹ tại thành phố Lowell và thăm Boston, còn tôi (cùng Phạm Tiến Duật, Nguyễn Quang Thiều, Trần Đăng Khoa) đã có mặt tại hội trường này từ 1994.

     Tôi phải dùng từ “đặc biệt” cho buổi giới thiệu nghệ thuật Ca Huế là bởi “ toàn bộ”ca sĩ, nhạc công ,tài liệu… của tất cả bài nói và các tiết mục Hò, ca Nam bình, hát Chầu văn, ca Tương tư khúc… trong gần 2 giờ chỉ “mình trần thân trụi” Võ Quê! Cũng có vài bức ảnh ca Huế được Ban Tổ chức gắng in cho kịp dán lên bảng đen để cử tọa mục sở thị. Nhưng cả trăm nhà thơ nhà văn, giảng sư, người yêu văn học…nhiều nơi trên nước Mỹ về dự cuộc sinh hoạt hè này đã quá ngạc nhiên, quá thú vị vì bất ngờ được thưởng thức một buổi trình diễn nghệ thuật độc đáo, hấp dẫn và tuyệt vời như thế.Nhiều người đã thốt lên là chưa bao giờ họ được xem, được nghe một chương trình nghệ thuật hấp dẫn đến như vậy! Cũng phải nói thêm,nhà thơ Nguyễn Bá Chung đã quá thân tình với chúng tôi, đã quá hiều Huế và ca Huế, nên lời dịch của anh lại quá gan ruột nữa.

    Tôi mới cầm trên tay tập bản thảo Bút ký chân dung KHỔ LUYỆN VÀ TÀI HOA của Võ Quê là lập tức nhớ ngay “vụ” hè 2016 là vì rứa!

     Với Võ Quê, luôn luôn tình văn nghệ không phai, nên tất bật rứa, bận rộn rứa, thoắt Bắc, thoắt Nam, thoắt Đông thoắt Tây, mà vẫn có cả tập chân dung trên 50 nghệ sĩ Ca Huế, Ca kịch Huế từ xưa đến nay. Từ cụ Ưng Bình, cụ Bửu Lộc, cụ Nguyễn Hữu Ba, cụ Ngọc Yến, cụ Văn Lang… đến các mệ Mộng Điệp, mệ Kim Oanh, mệ Minh Mẫn, mệ Thanh Hương… cho đến Hồng Tuyết, Thanh Tâm, Diệu Liên, Minh Tâm, Hồng Tuyết, Kim Vàng Ngọc Bình, Lệ Hoa, Thu Hằng, Kiều Oanh, Ái Hoa,… kể khôn xiết. Quá nể Quê!

   Nhớ “những ngày một hai” sau giải phóng,ca Huế chưa được ai “để mắt” tới, Quê đã lọ mọ cùng mấy anh chị em gan ruột gầy dựng. Mà không chỉ ca Huế. Lúc đó Quan họ, Chèo ngoài Bắc cũng còn bị lạnh nhạt. Mấy anh em phụ trách Hội Văn nghệ Hà Bắc, Thái Bình, Bình TrịThiên chúng tôi, nghĩ ra một chương trình giao lưu để góp phần khuấy động… phong trào: mời các nhóm Quan họ, Chèo ngoài đó vô Huế biểu diễn và một nhóm ca Huế ra diễn ở Hà Nội, Thái Bình, Quảng Ninh! Cuộc vận động này có tiếng vang đáng kể. Và tiếp đó, nhóm ca Huế của Hội Văn Nghệ do Võ Quê dẫn đầu qua Mỹ tham dự liên hoan dân ca quốc tế ở Lowell, là đoàn văn nghệ ĐẦU TIÊN của Việt nam đến Mỹ, ngay cả khi Mỹ chưa bãi bỏ lệnh cấm vận Việt Nam, đã gây tiếng vang lớn, cùng sự ngạc nhiên của giới văn hóa, văn nghệ trong tỉnh và trong nước (nhất là khi biết chúng tôi đã trực tiếp liên hệ qua Giáo sư, tiến sĩ, nhạc sĩ Nguyễn Thuyết Phong, qua WJC, với nhà tài trợ và Ban tổ chức ở Mỹ và làm thủ tục cho phép xuất cảnh với Trung ương, trước khi… Tỉnh biết!).  Sau đó là nhiều cuộc xuất ngoại khác đi Hồng Kông, Đài loan, Hàn Quốc… của các đoàn, nhóm ca Huế, đều do Võ Quê dẫn đầu.

    Từ những ngày đó, gần như bất cứ ai đến Huế, bất cứ hội nghị nào… nếu muốn tìm hiểu văn hóa Huế ,đều tìm Câu lạc bộ Ca Huế do Võ Quê phụ trách và chính anh dẫn chương trình. Thuyền ca Huế, từ chỉ có vài ba chiếc, và nhóm của Võ Quê thân tình với thuyền anh Đới, anh Chung đã dần tấp nập hàng chục rồi đến hàng trăm thuyền! Nhưng ca Huế trên thuyền ,đã vô hồi rầm rộ, với cách chạy xô như vậy đã bộc lộ hạn chế: những điệu ca khó, bài bản lớn không có người diễn, không phải đất diễn. Võ Quê quyết định thay đổi : Lên bờ! Lên bờ, mượn chỗ lập thính phòng Ca Huế. 5 năm qua, thính phòng đã được định hình tại Bảo tàng Văn hóa Huế.

     Những anh chị em tâm huyết, những nghệ sĩ, nghệ nhân tâm huyết ủng hộ quyết định của Võ Quê .Cùng vận động,góp chút công của hoặc “diễn miễn phí” vào tối thứ Ba hang tuần.Tiếng lành đồn xa, tri âm tri kỷ,du khách cả Tây cả Ta, hôm nào cũng chật khán phòng! Diễn viên, không chỉ các Mệ, các đàn Anh đànChị, mà càng ngày càng đông vui các em, các cháu trẻ măng! Có hôm nhìn các cháu chưa tới mười tuổi khăn áo mũ mão “nghệ sĩ” như bị hớp hồn trong từng điệu ca xưa, tôi bất ứa nước mắt. Tương lai trường tồn văn hóa dân tộc ở đây chớ mô nữa!

     Và câu lạc bộ ca Huế thính phòng đã vào tận trường học, vô khoa Ung Bướu bệnh biện Trung ương Huế, vô các Trung tâm bảo trợ xã hội, vô chùa, nhà thờ…. Giao lưu với các câu lạc bộ dân ca các tại Hội An, Nam Phước, Tam Kỳ Quảng Nam, Hà Nội…! Đi mô cũng hết lòng, cũng hết mình. Như Võ Quê.Như ngọn lửa yêu tha thiết hồn khí của quê hương mà Anh đã gìn giữ trọn đời trong trái tim đầy ắp yêu thương của mình.

Tô Nhuận Vỹ