Nhà thơ ĐÔNG TRÌNH
- Details
- Published Date
- Written by Võ Quê
- Hits: 13045
Đông Trình tên thật Nguyễn Đình Trọng, sinh ngày 4/12/1942; quê gốc ở làng Đại Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình; Tốt nghiệp Thủ khoa Đại học Sư phạm và Đại học Văn khoa Huế. Ông là một trong những nhà thơ có ảnh hưởng lớn trong phong trào văn nghệ phản kháng ở đô thị Miền Nam trước 1975.
Từ những năm 1957- 1958, ông khởi đầu bằng viết truyện ngắn trên các báo Gió Mới, Phổ Thông, Phụ Nữ Diễn Đàn, Văn Mới… Bắt đầu từ năm 1960, ông chuyển hẳn qua làm thơ và xuất hiện thường xuyên trên các nhật báo, tập san, tạp chí Đối Diện, Bách Khoa, Ý Thức, Văn, Điện Tín, Đại Dân Tộc, Thái Hoà, Đứng Dậy, Sinh Viên, Thế Hệ (Canada), Sứ Mệnh (Nhật Bản)... Ông là thành viên sáng lập hội Hồng Sơn, sau đổi thành nhóm Việt (1968).Ông gia nhập Hội Nhà văn Việt Nam năm 1985.
Ông là thân sinh nhà thơ Nuyễn Hữu Hồng Minh; con dâu của ông là nhà thơ Nguyệt Phạm.
Địa chỉ: 393 Hải Phòng, phường Tân Chính, quận Thanh Khê, Đà Nẵng.
Điện thoại: 05113. 891663 – 01218482555.
.
Những tác phẩm tiêu biểu:
Khi mùa mưa bắt đầu (Thơ - 1967).
Lót ổ cho đại bác (Thơ - 1968).
Rừng dậy men mùa (Thơ - 1972).
Giữa vòng tay thân hữu (Tiểu luận - 1974).
Tên gọi mới của hạnh phúc (Thơ - 1982).
Từ chiếc tao đời mẹ ru (Trường ca - 1986).
Lấm tấm hạt đau (Thơ - 1990).
Những chiếc xe màu lửa (Thơ - 1992).
Rừng và Hoa (Tuyển thơ - 1993).
Trà dư tửu hậu (Tạp bút - 1995).
Ngoài vô tận tìm kẻ xa lòng (Tản văn - 1995).
Nếm mật (Thơ - 1995).
Mất và tìm (Thơ – 1996).
Vườn đời lá vẫn xanh cây (Phê bình - 1996).
Khéo dư nước mắt (Tạp văn 1997).
Khất thực Thơ (Tuyển thơ - 2003).
Giữa thực và mơ (Tuyển tập thơ thiếu nhi – NXB Đà Nẵng 2009).
Giải thưởng văn học:
- Giải thưởng VHNT của Ủy ban Nhân dân Quảng Nam- Đà Nẵng, 1997.
- Giải thưởng Văn học thiếu nhi, Hội Nhà văn Việt Nam, 1992.
THƠ ĐÔNG TRÌNH
Hạo khí ca
Cắn hạt ngọc trời hằng ngày ba bữa
Có bao giờ em thấy buốt chân răng
Bởi máu tổ tiên đã nẩy mầm trong lúa
Và mồ hôi làm phân bón cho đồng
Trên dòng sông hằng ngày ta vẫn tắm
Có bao giờ em thấy rợn trong da
Thuyền độc mộc kiêu hùng như chiến hạm
Xác quân thù tăng màu mỡ phù sa
Mỗi đỉnh núi là một đồn phòng ngự
Rừng cho ta bao nhiêu gậy tầm vông?
Mỗi hang đá là một hầm cố thủ
Gỗ trăm cây đều bát ngát như trầm
Mỗi khe suối là một nguồn thủy vận
Lá cây rừng mang sứ điệp truyền thông
“Sức mạnh dân ta kiên cường thần thánh
Biên trấn nước ta lũy sắt thành đồng”
Mỗi thôn xóm một tế bào sông núi
Mỗi tiếng hô có hàng triệu bàn tay
“Súng hỏa mai đánh bằng rơm con cúi
Gươm bên mình làm bằng lưỡi dao phay” (1)
Mỗi tiếng chim là một điềm báo hiệu
Mỗi cọng lau đều phất gió làm cờ
Trên nón ngụy trang hoa cười hàm tiếu
Dưới gót chân người chông vót thành thơ
Mỗi nông dân một anh hùng lao động
Áo cộc quần thâm tay cuốc tay cày
Dưới hạt mồ hôi nứt từng hạt giống
Tiếp gạo nuôi người sức một thành hai
Qua đồn giặc chị len từng bước nhẹ
Trong yếm hồng đã giấu sẵn mật thư
Ai biết được dưới gánh hàng của mẹ
Có đầu con trai máu thắm màu cờ
Trong không khí hằng ngày ta vẫn thở
Có bao giờ nghe máu chảy về tim?
Trong bước chân người tiếp truyền lịch sử
Cổ nhân qua rồi mà hạo khí còn nguyên… (2)
---------------------
Chú thích:
(1).Nguyễn Đình Chiểu Văn tế nghĩa sĩ Cần Guộc.
(2).Theo bản Đối Diện số 39 tháng 9.1972. Còn được in lại trong tập Rừng Dậy Men Mùa, Thơ Đông Trình, Đối Diện, Sài gòn 1972.
Lửa bếp
Nếu bông lúa nở ngay thành hạt cơm
Lửa và chúng mình không gần nhau đến thế
Và bất tận ca dao vô cùng chuyện kể
Bên ánh lửa hồng chắc chắn sẽ nghèo đi
Chiều nay lửa bếp nói với ta điều gì
Que cời trong tay em khơi lò trấu
Có anh sà vào cho tàn tro đậu
Lấm tấm mái đầu trắng sợi tóc xanh.
Đã gần thế mà em chẳng nhìn anh
Giữa hai đứa mình trung gian là lửa
Cơm vào độ sôi nước reo tở mở
Cùng reo với lửa là hai trái tim
Lửa nói đủ rồi nên ta lặng imEm buông que cời nắm tay anh thật chặt
Lửa đi từ đâu mà hôm nay có mặt
Rất hồng hào như lửa sơ khai
Lửa bếp hôm nay và lửa điện ngày mai
Rồi con cái mình sẽ quên đi nồi cơm nấu trấu
Chúng ta phải nhắc với lòng nhân hậu
Hạt lúa biết đốt vỏ mình cho ruột gạo thành cơm.
Nhà thơ Đông Trình đọc bài thơ Lướt tại đêm thơ Trúc Lâm Viên.Đà Nẵng (18. 2. 2010)Một chút
Một chút vui một chút buồn
Như hai giọt nước lăn tròn trên dây
Một chút đêm một chút ngày
Như hai đốm lửa trên tay anh cầm
Tình yêu tình yêu muôn năm
Nở rất đầy đặn giữa năm tháng dài
Chút vui anh ghé bên vai
Chút buồn anh gởi vào tai thì thầm
Chút đêm gởi cho trăng rằm
Chút ngày anh giữ để làm của tin.
Dòng sông riêng
Tôi có nhiều kỷ niệm với dòng sông
Không ai biết
Bao nhiêu người
Huênh hoang nói về dòng sông
Như không hề có tôi
Tôi vẫn giữ nguyên
Không bao giờ tiết lộ
Để con sông vĩnh viễn chảy cho mình...
Dị bản những mùa xuân xa
Cánh diều đứt dây
Chấp chới vút lên không
Hoàn toàn cách ly mặt đất
Tôi không còn nhìn ra tôi
Ngày tháng cũ đi về
Lạ lẫm thời gian - Ngỡ ngàng gương mặt
Nuối vọng phía sau mình
Con đường hun hút dấu chân quê...
Tấm áo đỏ niềm vui
Bà ướm lên mình cháu
Những chiếc phong bao
rực rỡ rồng chầu
Con gà đất bôi phẩm màu sắc sỡ
Đuôi cong tròn
Như gié lúa uốn câu
Những mùa xuân xa
Nhập nhòe dị bản
Bàn tay thời gian vỗ mực không đều
Gỡ từ hồi ức
ngắm lên ánh sáng
Tôi gặp một khung trời
lộng lẫy hoa thêu
Mùi bò
Thoáng qua con đường có hiệu phở ấy
lúc nào tôi cũng ngửi thấy mùi bò
dấy lên khắp toàn thân một cảm giác gai ốc
không kiềm giữ được là phải nôn
Thuộc về mùi của bò còn lắm thứ
rơm rạ cỏ khô thơm thoảng
thuộc về mùi của bò không phải ư
còn là tiếng chim buổi sáng
hoa nở đường thôn
ngai ngái hoàng hôn
Ngay cả cái mùi phân hoai trong lá mục
Thân thuộc đến dường nào?
Thoáng qua con đường có hiệu phở ấy
Bò
chỉ còn một mùi
buồn nôn
Ảnh: Võ Quê
Ở đâu ngoài cát bụi
Ngôi nhà tôi xoay về hướng bắc
Người chủ cũ không ưa mặt trời
Mùa này gió thốc tháo mù mịt thổi
Gió - thật ra cũng có lúc ta cần
Nhưng ào ạt vào nhà tôi như chiều nay
Bạn không thể hình dung ra
sự khốc liệt của gió
Gió xoắn lấy tóc tôi
như người đàn ông giận vợ
Rồi chính ông ta
chứ không phải người đàn bà bị chồng đánh
vật vã kêu khóc
Gió
không đi một mình
Gió mang theo bụi đất lá khô và rác
Bụi - Gần như trái đất trong bàn tay của gió
đã bị nghiền thành cám thành mạt cưa
Tất cả nắn tôi thành một người khác hẳn
Tôi ư? Không còn tôi
Không còn ai trong ngôi nhà này
nguyên hình dáng
Tôi ngồi hai bàn tay úp lên mặt
Bốn bề gió rít ghê hồn
Tôi vùng chạy ra khỏi ngôi nhà
Cũng chỉ còn đủ sức
Để mang một mình tôi chạy
Đi tìm một nơi trú ẩn khác
Ở đâu ngoài cát bụi
Khi chính tôi
từ cát bụi sinh ra?
Ngôn ngữ
Tận khuya khoắt
Đêm nào xóm tôi cũng bật ra tiếng khóc
của phụ nữ
Cái xóm đến lạ
Khuya khoắt đêm nào
Tiếng khóc - Tiếng khóc của phụ nữ
cũng tìm cách bật ra
Đầu hôm vài ba đám cưới
Sáng ngày lác đác đám ma
Hạnh phúc - Khổ đau
Người đàn bà
Chỉ có một ngôn ngữ
Tiếng còi tàu
Đổi đầu máy
Những con tàu
quành qua trước cổng tôi
Ném tiếng còi vào mâm ăn
vào giấc ngủ
Chẳng còn gì thiết tha ấp ủ
Không bị tiếng còi tàu xóa đi
Hoặc là lột con đường sắt ném vào chân núi
Hoặc mang ngôi nhà đến một nơi khác
Cả hai
tôi đều bất lực
Lời tỏ tình em nói nửa chừng
Câu thơ tôi viết dở
Tất cả đều bị phá vỡ
Bởi tiếng còi tàu
hống hách và bạo liệt
Ấy thế mà đã có một thời
Tôi yêu tiếng còi tàu dường bao!
Lộ ra sau cơn bão
Lộ ra những ngôi nhà tốc mái
Lộ ra những đời người trống trải
Lộ ra tàu thuyền chưa kịp trục vớt
Lộ ra cái màu bờn bợt da người
Rồi phải lộ ra thôi không thể gì giấu được
Nhưng tôi đã bật khóc
Khi lộ ra trẻ con
Những đứa trẻ đói ăn
Tóc quăn tiền sử
Ngây ngô và tư lự
Hồn nhiên và già nua
Những đứa trẻ không phải của thời chúng ta
Từ một thưở hồng hoang đi ngược lại
Hoàn toàn lộ thiên
Dưới những căn nhà đổ sập
Hoàn toàn lộ thiên
Dưới những ngôi trường mái tốc
Bão không làm ra những đứa trẻ ấy
Bão chỉ làm lộ ra
Được và mất
Em được anh được trong đời này
So với mất được còn ít quá
Được một người mà mất thiên hạ
Chưa được cái chung đã mất cái riêng
Được cái phàm trần mất cái thiêng liêng
Được và mất cứ luân phiên hoán vị
Em hiểu tại sao tình yêu chung thủy
Không say người bằng những cuộc phân ly
Em đừng ngạc nhiên trong quán cà phê
Những băng nhạc toàn nói điều mất mát
Có nỗi đau sâu nuôi bền tiếng hát
Niềm vui giả vờ khoảnh khắc rồi tan
Được và mất - chu kỳ thời gian
Ly đắng ngọt ngào môi vừa nhấp cạn
Băng nhạc vô tình trở thành âm bản
Lật lại đời người qua mỗi vòng quay…
Nếu tôi làm ra nước mắt
Nếu tôi làm ra nước mắt
Nước mắt không thể không màu
Nếu tôi làm ra nước mắt
Nước mắt không dễ tan đâu
Nước mắt có màu xanh dâu
Điệp với bạt ngàn cây cỏ
Nước mắt có màu huyết dụ
Điệp với lá cờ đang bay
Nước mắt có màu vỏ chai
Điệp với nồng nàn giọt rượu
Nước mắt có màu vỏ lựu
Điệp với huy hoàng trái cây
Nếu tôi làm ra nước mắt
Nước mắt không dễ tan đâu
Nếu tôi làm ra nước mắt
Nước mắt như tóc trên đầu
Cho những bảo tàng ngày sau
Không chỉ trưng bày vũ khí
Cho những người đời nối nhau
Biết soi mình vào hạt lệ
Và em - người yêu thi sĩ
Quỳ trong thánh đường chiều nay
Lần chuỗi nước mắt trên tay
Hiểu ra tâm hồn thế kỷĐ.T
*
Tư liệu:
Nhà thơ Đông Trình... làm nhạc - Nhật Chung
http://www.thanhnien.com.vn/news/Pages/201012/20100319090459.aspx
Tác phẩm Đông Trình:
http://nguyenhuuhongminh.com/tacgia/15.aspx
Văn chương Nhóm Việt
Các thành viên Nhóm Việt:Trần Hữu lục, Trần Duy Phiên, Đông Trình, Tần Hoài Dạ Vũ, Lê Văn Ngăn, Nguyễn Phú Yên, Trường Sơn Ca (Tiêu Dao Bảo Cự), Thái Ngọc San, Nguyễn Đông Nhật, Bửu Chỉ, Trần Phá Nhạc, Võ Quê.
ÔÛ tuoåi 20, haønh trình saùng taùc cuûa Nhoùm Vieät gaén lieàn vôùi nhöõng bieán coá lòch söû ôû mieàn Nam (1965-1975). Nhöõng caây buùt treû cuûa Nhoùm Vieät ñaõ baøy toû moät thaùi ñoä daán thaân ngaøy caøng saâu saéc, vöøa treân bình dieän yù thöùc coâng daân, vöøa treân bình dieän yù thöùc ngheä só.
YÙ thöùc daán thaân nhaäp cuoäc ñaõ ñöa caùc taùc giaû treû Nhoùm Vieät ñi ra ngoaøi caùi theá giôùi rieâng tö cuûa mình ñeå vöôn tôùi söï caûm thoâng vaø chia seû thaân phaän beøo boït cuûa ngöôøi cuøng khoå, ngöôøi bò aùp böùc. Theá ñöùng ñoù ñaõ khieán cho Nhoùm Vieät trôû thaønh moät trong raát ít toå chöùc vaên ngheä ôû mieàn Nam ñaõ baøy toû tình lieân ñôùi ñoái vôùi ñoàng baøo mình.
+ Nhoùm Vieät nhaäp cuoäc
Löïc löôïng noøng coát ñaàu tieân cuûa Nhoùm Vieät laø sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá vôùi nhöõng böôùc ñi ban ñaàu: Hoäi Hoàng Sôn vaø Phoøng sinh hoaït giaùo duïc, vaên hoïc ngheä thuaät. Vaø ñeán naêm 1968, Nhoùm Vieät vaø Taïp chí Vieät ra ñôøi (xuaát baûn ñöôïc 5 soá). Nhoùm Vieät ñaõ ñoùng goùp haøng traêm truyeän ngaén, haøng nghìn baøi thô, chöa keå caùc baøi pheâ bình, lyù luaän, bieân khaûo, caùc taùc phaåm thuoäc theå loaïi khaùc nhö nhaïc, hoïa. Nhoùm Vieät ñaõ nhaäp cuoäc, “xuoáng ñöôøng”, coù maët trong “nhöõng ñeâm khoâng nguû”, “ñoaøn sinh vieân quyeát töû” vaø “haùt cho ñoàng baøo toâi nghe” taïi caùc thaønh thò Hueá, Ñaø Naüng, Ñaø Laït, Saøi Goøn.Nhoùm Vieät ñaõ uyû nhieäm Traàn Höõu Luïc phuï traùch phaàn vaên ngheä cuûa taïp chí Ñoái Dieän töø naêm 1971 ñeán naêm1975. Moät soá taùc phaåm cuûa Nhoùm Vieät ñaõ ñöôïc taïp chí Ñoái Dieän xuaát baûn nhö: Caùch moät doøng soâng (taäp truyeän cuûa Traàn Höõu Luïc), Röøng daäy men muøa (taäp thô cuûa Ñoâng Trình), Tröôùc khi maët trôøi moïc (taäp truyeän cuûa Traàn Duy Phieân).
Vaøo thôøi thanh xuaân, nhöõng taùc giaû treû cuûa Nhoùm Vieät ñaõ coù nhöõng hoaït ñoäng tích cöïc, trôû thaønh moät trong nhöõng tröôøng hôïp tieâu bieåu veà khuynh höôùng hieän thöïc vaø caùch maïng trong phong traøo vaên hoïc yeâu nöôùc nhöõng naêm thaùng ñoù. Taùc phaåm cuûa hoï ñaõ ñöôïc baùo chí, ñaøi phaùt thanh vuøng giaûi phoùng mieàn Nam vaø mieàn Baéc, caùc baùo chí tieán boä cuûa Vieät kieàu nhö Theá Heä, Tieàn Phong (Canada), Söù Meänh (Nhaät), Thöùc (Coäng hoøa Lieân bang Ñöùc), Lieân Hieäp, Gioù Noäi (Phaùp)… in laïi. Löïc löôïng Vieät ngaøy caøng chaët cheõ vaø phaùt trieån, aûnh höôûng ngaøy caøng roäng lôùn vaø tính caùch maïng ngaøy caøng ñaäm neùt. Nhoùm Vieät “khoâng chæ laø leân tieáng, maø coøn laø leân tieáng moät caùch ngheä thuaät”. Cho neân, khoâng phaûi ngaãu nhieân maø vaên, thô Nhoùm Vieät ñaõ nhieàu laàn ñöôïc choïn vaøo caùc tuyeån taäp vaên hoïc trong hôn 20 naêm qua. Vôùi yù thöùc daán thaân trong moät choïn löïa ngheä thuaät, daãu sau moät khoaûng caùch 30 naêm, vaãn mang yù nghóa tinh khoâi cuûa noù. Saùng taùc cuûa moãi taùc giaû trong Nhoùm Vieät, tuy hoøa chung vaøo phong traøo ñaáu tranh ñoâ thò mieàn Nam, nhöng ñaõ sôùm boäc loä saéc thaùi, neùt rieâng raát deã nhaän bieát cuûa moãi ngöôøi.
+ Thô vaên Nhoùm Vieät
Daãu sau moät khoaûng thôøi gian, ngaøy nay ñoïc hai tuyeån taäp “Truyeän ngaén Vieät” vaø “Thô – Nhaïc – Hoïa Vieät” vaãn coøn mang “yù nghóa tinh khoâi cuûa noù”. Trong doøng vaên hoùa vaên ngheä yeâu nöôùc tieán boä giöõa vuøng ñòch taïm chieám ôû mieàn Nam Vieät Nam, coù moät löïc löôïng quan troïng laø nhöõng sinh vieân, hoïc sinh ñaõ “xuoáng ñöôøng” baèng traùi tim vaø khoái oùc, saùng taùc baèng taát caû taâm huyeát cuûa mình vaø ñaõ coù nhöõng coáng hieán ñaày yù nghóa veà phaåm cuõng nhö veà löôïng taùc phaåm cho neàn vaên hoïc ngheä thuaät caùch maïng. Vieät laø moät taäp hôïp nhöõng ngöôøi treû saùng taùc vaên hoïc ngheä thuaät cuûa doøng vaên ngheä yeâu nöôùc taïi ñoâ thò luùc aáy. Nhöõng caây buùt cuûa Nhoùm Vieät ñaõ coù phaàn ñoùng goùp ñaùng keå. Saùng taùc vaên, thô, nhaïc, hoïa, bieân khaûo… cuûa Nhoùm Vieät vôùi yù höôùng “veà nguoàn” ñaõ ñöôïc choïn in laïi trong caùc tuyeån taäp Buùt maùu (1974), Muøa xuaân chim eùn bay veà, Tieáng haùt nhöõng ngöôøi ñi tôùi, Vaên hoïc yeâu nöôùc, tieán boä, caùch maïng treân vaên ñaøn coâng khai Saøi Goøn (1954-1975), Tuyeån taäp vaên vaø Tuyeån taäp thô (1945-1975) cuûa Hoäi Nhaø Vaên TP. Hoà Chí Minh. Thaùng 9-1997, Tuyeån taäp truyeän ngaén Vieät (1) cuûa saùu taùc giaû Traàn Höõu Luïc, Traàn Duy Phieân, Traàn Hoàng Quang, Huyønh Ngoïc Sôn, Tröôøng Sôn Ca (Tieâu Dao Baûo Cöï), Voõ Tröôøng Chinh. Ñoïc vaên cuûa Nhoùm Vieät ñöôïc tuyeån choïn trong tuyeån taäp naøy, theo TS.-Nhaø vaên Huyønh Nhö Phöông: “Chuùng ta khoâng chæ ñoïc tuoåi treû cuûa hoï maø coøn ñoïc soá phaän nhaân daân, soá phaän nhöõng ngöôøi bò böùc haïi. YÙ thöùc nhaäp cuoäc ñaõ ñöa caùc nhaø vaên ñi ra ngoaøi caùi theá giôùi rieâng tö cuûa mình ñeå vöôn tôùi söï caûm thoâng vaø chia seû thaân phaän beøo boït cuûa nhöõng ngöôøi bò thieät thoøi nhaát trong xaõ hoäi mieàn Nam tröôùc 1975” vaø “…Trong nhöõng ñieàu kieän khaéc nghieät nhaát cuûa lòch söû, ñaõ hình thaønh moät toå chöùc vaên ngheä treû khoâng chòu ñeå cho ngoøi buùt cuûa mình ngaû theo xu höôùng bôï ñôõ caùc theá löïc caàm quyeàn trong xaõ hoäi vaø khoâng choïn con ñöôøng vaên ngheä “vieãn mô” laøm söï nghieäp – con ñöôøng chaéc chaén seõ ñem laïi cho ngöôøi caàm buùt moät vò trí yeân oån vaø thuaän lôïi tröôùc moät coâng chuùng thôøi thöôïng trong caùc thaønh thò bò taïm chieám”. (Lôøi töïa – Tuyeån taäp truyeän ngaén Vieät – NXB Treû 1997). Thaùng 12-1998, Tuyeån taäp Thô Nhaïc Hoïa Vieät (2) cuûa 11 taùc giaû Ñoâng Trình,Leâ Vaên Ngaên,Taàn Hoaøi Daï Vuõ, Nguyeãn Ñoâng Nhaät, Thaùi Ngoïc San, Traàn Phaù Nhaïc, Tröôøng Sôn, Voõ Queâ… (thô), Nguyeãn Phuù Yeân (nhaïc) vaø Böûu Chæ (hoïa)… laø nhöõng caây buùt ñaõ coù moät thôøi “taâm huyeát ñoå ra treân ñaàu ngoïn buùt chæ laø vi ti huyeát quaûn nhöng traêm soâng veà bieån, traêm ngaøn vi ti huyeát quaûn ñaõ hôïp thaønh doøng chaûy töôi ñoû vaø ñaày söùc soáng trong chaâu thaân cuûa ngöôøi meï Toå quoác Vieät Nam” (Lôøi giôùi thieäu cuûa NXB Treû, 12-1998).
Tuyeån taäp Thô Nhaïc Hoïa Vieät goàm coù 44 baøi thô, 10 baøi haùt, 10 böùc tranh vaø baøi vieát cuûa nhöõng ngöôøi hoaït ñoäng cuøng thôøi vaø nhöõng nhaø nghieân cöùu vaên hoïc ngheä thuaät. Vieát veà thô Nhoùm Vieät coù hai nhaø nghieân cöùu vaên hoïc Thaïch Phöông vaø Traàn Thöùc, vieát veà nhaïc coù nhaïc só Toân Thaát Laäp vaø giaùo sö – nhaïc só Theá Baûo, vieát veà hoïa coù nhaïc só – hoïa só Trònh Coâng Sôn vaø nhaø nghieân cöùu pheâ bình myõ thuaät Huyønh Höõu UÛy. Vaø phaàn phuï luïc: “Nhöõng chaëng ñöôøng cuûa Nhoùm Vieät” cuûa hai nhaø nghieân cöùu Traàn Thöùc vaø Hoaøng Duõng. Nhöõng trang thô, nhaïc, hoïa trong Tuyeån taäp naøy ñaõ ñöôïc saùng taùc trong nhöõng hoaøn caûnh vaø thôøi ñieåm khaùc nhau. Haàu heát ñöôïc saùng taùc taïi ñoâ thò (giaûng ñöôøng, hoäi thaûo, xuoáng ñöôøng…) vaø moät ít trong nhaø tuø vaø vuøng giaûi phoùng neân khaù ña daïng trong tieáng noùi ngheä thuaät cuûa Nhoùm Vieät.
Töø “söùc baät cuûa moät ñoäi nguõ caàm buùt treû”, ngöôøi laøm thô ñaõ coù yù thöùc söû duïng saùng taùc cuûa mình ñi saâu vaøo quaàn chuùng ñeå phuïc vuï cho cuoäc ñaáu tranh: Toá caùo toäi aùc keû thuø, baûo veä queâ höông, ñoûi hoûi töï do, hoøa bình, ca ngôïi nhöõng cuoäc leân ñöôøng, yù chí chieán ñaáu, saün saøng chaáp nhaän gian khoå, khoâng sôï hy sinh… Saùng taùc cuûa moãi taùc giaû Nhoùm Vieät, tuy hoøa chung vaøo phong traøo ñaáu tranh ñoâ thò mieàn Nam, nhöng ñaõ sôùm boäc loä saéc thaùi cuûa moãi ngöôøi. Caùi neùt rieâng aáy khoâng chæ laø moät thaùi ñoä daán thaân, nhaäp cuoäc, choïn ñöôøng:
… Ta mang trong tim moät nguoàn löûa chaùy
Ñaùp laïi lôøi queâ höông
Ñaùp laïi lôøi Toå quoác
Vuøng daäy.
Leân ñöôøng!
(Thaùi Ngoïc San – Tieáng goïi thanh nieân)
maø coøn laø moät nieàm tin son saét cuûa tuoåi treû:
Naêm hai möôi tuoåi khôûi söï cuoäc leân ñöôøng
Ngöôøi thöøa töï mang nieàm tin laäp quoác
(Tröôøng Sôn – Cuoäc leân ñöôøng)
vaø ca ngôïi söï hy sinh voâ bôø beán cuûa nhaân daân, ca ngôïi ñaát nöôùc:
Toâi laéng nghe lòch söû boán ngaøn naêm
Thoaûng ñoäng treân tô tieáng haùt xa xaêm
Coù böôùc chaân ta môû ñöôøng Nam tieán
AØo aït gioù röøng, vi vu soùng bieån
Baùt ngaùt ñoàng baèng, cao ngaát Tröôøng Sôn
(Ñoâng Trình – Tieáng ñaøn baàu)
… Döôùi tuùp leàu hoang meï môû cöûa ñoùn con veà
Ñoaøn con yeâu gian nan giöõ nöôùc
Töø nuùi röøng veà noái laïi tình queâ
Doøng maùu hoâm qua thaém maøu côø toå quoác
Ngaøy mai ñaây nôû thaønh haït luùa vaøng.
(Taàn Hoaøi Daï Vuõ – Chaøo möøng naéng mai – Trong Tuyeån taäp Tieáng haùt nhöõng ngöôøi ñi tôùi – 1993)
Caùi saéc thaùi aáy coøn bieåu loä ôû moät tình yeâu raát cuï theå:
Tieáng soùng nôi em baét nhòp vôùi coøi taøu Long Bieân
Vaø nhöõng vöôøn hoa böôûi
Nhöõng vaïi nöôùc laám taám boâng cau
Cuõng coù muøi hoa gaïo
Cho neân, tieáng bom noå ôû mieàn Baéc
Duø khoâng noùi, toâi cuõng bieát loøng em chaán ñoäng
(Leâ Vaên Ngaên – Soùng vaãn ñaäp vaøo eo bieån)
Caû nhöõng hoaøn caûnh töôûng chöøng nhö tuyeät voïng:
Beù thô ôi,
Ñöøng khoùc ñeå loøng vui
Vaét côm tuø khoâng ñuû maën bôø moâi
Beù ngaäm ñôõ
Ngaøy mai ta traû laïi
Giaëc cuøng ñöôøng
Giaëc giam ta ñoùi
Nhöng sôï gì loøng aùi quoác ta no
Ñeâm nay meï caát tieáng hoø
Vaúng trong lôøi meï con ñoø ñöa quaân
(Voõ Queâ – Cho ngöôøi baïn tuø sô sinh)
Ñoïc thô cuûa taùc giaû Nhoùm Vieät, nhaø nghieân cöùu vaên hoïc Traàn Thöùc ñaõ caûm nhaän “Ñoä noùng toaùt ra töø chaát lieäu ngheä thuaät. Coù theå noùi, trong thô cuûa hoï, löûa laø chaát keát dính moïi caûm höùng saùng taïo vôùi hình thöùc bieåu hieän”. Ñaáy laø ngoïn löûa aám noàng, coù luùc höøng höïc, giuïc giaõ, coù khi phaãn noä, vaø khoâng ngöøng nung naáu nieàm tin vaø hy voïng, duø phaûi ñöông ñaàu vôùi nhöõng thöû thaùch khoác lieät, thaäm chí phaûi traû giaù cho söï choïn löïa baèng chính sinh meänh cuûa mình. AÂm höôûng traùng ca vaãn laø aâm höôûng chuû ñaïo thoåi xuyeân suoát caùc taùc phaåm Nhoùm Vieät. Vaø ngöôøi ñoïc phaûi luyeän cho mình caùch “ñoïc giöõa hai haøng chöõ” môùi hieåu ñöôïc taám loøng cuûa taùc giaû.
Veà maët ngheä thuaät, nhöõng Ñoâng Trình, Leâ Vaên Ngaên, Voõ Queâ,Taàn Hoaøi Daï Vuõ, Thaùi Ngoïc San, Traàn Phaù Nhaïc… ñaõ ñònh hình phong caùch ngay töø treân chieán haøo, luùc xuoáng ñöôøng, hay trong lao tuø… Caùc taùc giaû Nhoùm Vieät ñaõ goùp moät gioïng raát rieâng trong doøng vaên hoïc yeâu nöôùc caùch maïng. Nhöõng baøi thô ngaøy aáy vaãn coøn lan toûa ngaøy nay. Coù theå keå ñeán Haïo khí ca, Hoa ñaõ höôùng döông (Ñoâng Trình), Chaøo möøng naéng mai (Taàn Hoaøi Daï Vuõ) Soùng vaãn ñaäp vaøo eo bieån, Vì sao nhöõng lôøi quyeát lieät (Leâ Vaên Ngaên), Tieáng goïi thanh nieân, Loøng ngöôõng moä (Thaùi Ngoïc San), Thöøa Phuû ôi, loøng ta hoàng bieån löûa, Cho ngöôøi baïn tuø sô sinh (Voõ Queâ), Meï phuø sa (Traàn Phaù Nhaïc)…
AÂm höôûng traùng ca ñoù cuõng laø aâm höôûng chuû ñaïo trong caùc baøi haùt Thuyeàn em ñi trong ñeâm, Thöøa Phuû ôi, loøng ta hoàng bieån löûa (phoå thô Voõ Queâ), Tieáng goïi thanh nieân (phoå thô Thaùi Ngoïc San). Saøi Goøn ôi, vuøng leân cuûa Nguyeãn Phuù Yeân, qua ñöôøng neùt maïnh meõ maø döùt khoaùt, saéc saûo maø lay ñoäng trong caùc böùc tranh Phaän ngöôøi, Ngoïn Hoøa bình, Meï Hoøa bình, Moät tuoåi thô chöa kòp lôùn, Haõy cuøng bay leân vôùi khaùt voïng… cuûa Böûu Chæ. Vaøo thôøi ñieåm aáy, tranh cuûa Böûu Chæ ñaõ ñöôïc in laïi treân nhieàu tôø baùo tieán boä ôû nöôùc ngoaøi. Taát nhieân, beân caïnh nhöõng quaû chín vaãn coøn nhöõng quaû coøn xanh, vaãn coøn moät ít baøi thô, caâu thô cuûa “vaên ngheä phong traøo”.
Ñoïc thô vaên Nhoùm Vieät ñeå soáng laïi moät thôøi lòch söû tuyeät ñeïp vaø ñaùng ghi nhôù. ÔÛ ñaáy, “tieáng noùi giaøu chaát tröõ tình, giaøu tính chieán ñaáu” cuõng laø “hôi thôû cuûa lôùp treû Vieät Nam”, nhöõng ngöôøi ñaõ coáng hieán caû tuoåi thanh xuaân cuûa mình, ñoàng haønh ñi tìm vaø vöôn tôùi muøa xuaân vónh cöûu cuûa ñaát nöôùc.
Trong ñieàu kieän soáng vaø vieát voâ cuøng nghieät ngaõ, trong luùc sinh meänh cuûa ngöôøi caàm buùt chaân chính luoân luoân bò ñe doïa, nhieàu khi ngöôøi ñoïc phaûi luyeän cho mình caùch “ñoïc giöõa hai haøng chöõ” môùi hieåu ñöôïc taám loøng taùc giaû. Töø Hoàng Sôn ñeán Vieät laø moät chaëng ñöôøng bieát bao gian nan thöû thaùch, Nhoùm Vieät gaàn nhö laø nhoùm vaên hoïc ngheä thuaät duy nhaát toàn taïi laâu daøi ñeán nhö vaäy trong phong traøo ñaáu tranh ñoâ thò ôû mieàn Nam. Phaàn lôùn anh em Nhoùm Vieät hieän nay ñang tieáp tuïc phaùt huy ngoøi buùt cuûa mình. Nhoùm Vieät ñaõ coù nhöõng nhaø thô, nhaø vaên laø hoäi vieân Hoäi Nhaø vaên Vieät Nam (Ñoâng Trình, Voõ Queâ, Leâ Vaên Ngaên, Traàn Höõu Luïc,Taàn Hoaøi Daï Vuõ), hoäi vieân Hoäi Myõ thuaät Vieät Nam (Böûu Chæ), Hoäi Nhaïc só Vieät Nam (Nguyeãn Phuù Yeân).
Coù moät thôøi thanh xuaân, Nhoùm Vieät ñaõ daán thaân nhö theá.
T.H.L
TP. Hồ Chí Minh, tháng 5. 2010.
Từ trái sang: Nhà thơ Đông Trình, Trần Vàng Sao, Võ Quê, Ngô Văn Ban.Ảnh chụp tại Huế ngày 26. 3. 2010, nhân dịp nhà thơ Đông trình về Huế dự lễ kỷ niệm 35 năm giải phóng Huế (1975- 2010).
Nội dung
Map
